Φλερτ: με βεντάλιες ή emoticons, ο άνθρωπος ορίζει την ποιότητα

«May I. C. U. Home?»

Όχι, δεν είναι ένα σύγχρονο μήνυμα στο messenger. Είναι μία από τις φράσεις που τύπωναν οι Αμερικανοί εργένηδες περί τα τέλη της βικτοριανής περιόδου στις έτοιμες κάρτες που κουβαλούσαν στις τσέπες τους, όταν έβγαιναν για να αναζητήσουν το καινούριο τους φλερτ. Οι κάρτες φλερτ ή γνωριμίας, όπως ονομάζονταν, ενίοτε είχαν χώρο για απάντηση ή ακόμη και επιλογή ναι/όχι, ώστε να δηλώσει η παραλήπτρια με ένα «κλικ» της πένας τις προθέσεις της. Την ίδια περίοδο, οι ερωτοχτυπημένοι έστελναν επιστολές στο αντικείμενο του πόθου τους, μπορεί και επτά την ημέρα, ή περνούσαν το μήνυμα μέσα από τις Μικρές Αγγελίες: «ΓΑΤΑΚΙ, ελπίζω να είσαι καλά. Εγώ είμαι δυστυχής, στείλε μου κάτι μέχρι την Τετάρτη.»

Δύο αιώνες αργότερα, τα παραδείγματα δεν μας ακούγονται και τόσο εξωτικά. Οι κάρτες μοιάζουν λίγο με ταυτότητα προφίλ, οι συντμήσεις εξοργίζουν τους μεγαλύτερους για το πετσόκομμα των λέξεων, οι επιστολές γειτνιάζουν με απανωτά μηνύματα-σεντόνια στο messenger. Και οι Μικρές Αγγελίες, ο χάρτινος πρόγονος των σημερινών social media, θυμίζουν ανάρτηση ανοικτή στο κοινό, κωδικοποιημένη και με την ελπίδα ότι το υποκείμενο του ενδιαφέροντος τσεκάρει συχνά πυκνά τον τοίχο του προφίλ του ενδιαφερόμενου.

Ναι λοιπόν, το φλερτ με μεθόδους «social media» υπήρχε και πολύ πριν από την παρουσία τους. Όπως και εμείς, οι εκάστοτε «μεγάλοι», που κουνάμε το κεφάλι με ύφος «μα πού πάει αυτή η νεολαία», αναπαράγοντας κατά βάση την αιώνια διαμάχη της γενιάς που εμμένει σε αυτά που ξέρει και δυσκολεύεται να χωρέσει την εξέλιξη. Με άλλα λόγια, τα παιδιά έχουν τα δίκια τους. Και το λιγότερο που έχουμε να κάνουμε, είναι να τα ακούσουμε με τα αυτιά και τις καρδιές μας ανοικτές.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: πιθανώς φλερτ να έκαναν και οι άνθρωποι των σπηλαίων, αλλά η ίδια η λέξη πρωτοεμφανίστηκε στο λεξικό τη Αγγλικής Γλώσσας το 1755. Από τότε διατηρεί λίγο πολύ
την ίδια έννοια: «φλερτ» είναι το πρώτο κάλεσμα για γνωριμία με ερωτικό ενδιαφέρον, αν και μπορεί να έχει και άλλα κίνητρα, όπως ψυχαγωγία, επιβεβαίωση ή απλό πειραματισμό ορίων. Ως ξεκίνημα αλληλεπίδρασης, γίνεται πάντοτε κάπως μαλακά και υπόγεια, καθώς η κάθε μεριά εκθέτει το ενδιαφέρον της ισοσκελίζοντας το ρίσκο της απόρριψης, σχηματίζοντας ιδανικά μια ιδιότυπη χορογραφία ανάμεσα
σε δύο άτομα που ενδιαφέρονται σταδιακά να συντονιστούν σε μια κοινή μελωδία.

Για αυτόν ακριβώς το λόγο το φλερτ είναι πάντοτε ένας κώδικας, που και αυτός με τη σειρά του εξαρτάται από κοινωνικά πρωτόκολλα, πολιτισμικά πρότυπα, αλλά και τα μέσα της κάθε εποχής. Στην Ευρώπη του 18ου αιώνα οι βεντάλιες έκρυβαν μια ολόκληρη γλώσσα ερωτικού ενδιαφέροντος. Από τη Βόρεια Αμερική μέχρι την Αφρική, το γυναικείο φύλο αντανακλαστικά φλερτάρει καρφώνοντας με το βλέμμα και χαμογελώντας ανεπαίσθητα, ενώ στην Ιαπωνία σφίγγει τα χείλη και ανοίγει τα μάτια, εξηγώντας μας και την αισθητική των ηρώων manga. Και φυσικά, διαφορετικοί κώδικες αφήνουν χώρο για παρεξηγήσεις, όπως αυτές που έζησαν οι αμερικανοί στρατιώτες του δεύτερου παγκόσμιου πόλεμου με τις νεαρές βρετανίδες, καθώς είχαν τελείως άλλη αντίληψη για το πότε επιτρέπεται να μπει ένα φιλί μέσα στη σχέση.

Τα social media έφεραν μια επανάσταση, σε μια έκταση που κανείς δεν θα μπορούσε να διανοηθεί. Για πρώτη φορά στην ιστορία ο καθένας μας είχε τη δυνατότητα να εκπέμπει αφιλτράριστα από το δικό του προσωπικό Μέσο, σε ένα ψηφιακό σύμπαν που επιτρέπει απεριόριστο χώρο για να εκφραστεί η κάθε άποψη, αλλά και άμεση, μηδενικού σχεδόν κόστους πρόσβαση στους πάντες. Ως αποτέλεσμα, βιώνουμε τον κόσμο μέσα από μία εικονιστική προέκταση, συνθέτουμε τον εαυτό μας σε προβολές που γίνονται πάνω στην οθόνη του κινητού μας. Αυτό έχει και τα πλεονεκτήματά του, όπως πολύ σωστά επισημαίνουν τα παιδιά, καθώς τα social media μας επιτρέπουν να παρατηρήσουμε, να πάρουμε πληροφορίες για τον άλλο από την ασφάλεια του προφίλ του. Αρκεί να έχουμε υπόψη ότι αυτό που βλέπουμε δεν είναι πάντα ο άλλος, αλλά η περσόνα που επιλέγει να προβάλει προς τα έξω.

Το φλέρτ στα social media έχει τον κώδικά του, που μετριέται σε likes και emoticons, καρδούλες σε διάφορα χρώματα, χρονικές αποστάσεις ανάμεσα στις απαντήσεις, έκταση μυνήματος. Ο γραπτός λόγος αφήνει περιθώρια για παρεξηγήσεις, ειδικά όταν δεν γνωρίζουμε ακόμη το ύφος και το χιούμορ του άλλου. Αλλά η τεχνολογία έχει φροντίσει και για αυτό: το κενό μπορεί να καλυφθεί από τον ήχο και εικόνα που μας δίνουν τα εργαλεία του σύγχρονου ψηφιακού κόσμου, και μάλιστα από την ασφάλεια του δικού μας χώρου.

Ωστόσο η εμμονή με την οθόνη, όσο είναι ο κεντρικός δίαυλος με το υποκείμενο του ενδιαφέροντος, μπορεί να φτάσει σε επίπεδα σοβαρής εξάρτησης. Παράλληλα, οι διάλογοι που δεν έχουν φυσική παρουσία, επιτρέπουν σε μια στρατιά φίλων να ενωθούν για να ενισχύσουν τις αποκρίσεις από την κάθε πλευρά. Το φαινόμενο είναι, και πάλι, αιώνιο: ας θυμηθούμε ότι ο Ρωμαίος έμαθε για το ενδιαφέρον της Ιουλιέτας, όταν κρυφάκουσε κάτω από το μπαλκόνι της να το εκμυστηρεύεται στις φίλες της.

Ωστόσο, τα εργαλεία των social media μπορούν να λειτουργήσουν πολύ πιο παραβιαστικά. Ένας προσωπικός διάλογος δε θα έπρεπε να μεταφέρεται ως έχει σε τρίτους χωρίς συναίνεση και αυτό είναι κάτι που ο κάθε έφηβος έχει διαπιστώσει τη φορά που το snapshot του διαλόγου στέλνεται κατά λάθος στο ίδιο chat και όχι στους φίλους. Όσο συνηθισμένο και αν είναι, δεν είναι ευχάριστο να διαπιστώνεις πως ό,τι έχει ειπωθεί έως τώρα είναι αποτέλεσμα ομαδικής δουλειάς και όχι μοίρασμα του ατόμου που βρίσκεται από την απέναντι πλευρά.

Υλικό, έκθεση, εμπιστευτικότητα: μερικά από τα βασικά σημεία στο ξεκίνημα μιας σχέσης αποκτούν πιο σκοτεινές διαστάσεις στην εποχή των social media. Δεν είναι μόνο το ghosting, η βάναυση σχεδόν απόρριψη όπου κάποιος απλά εξαφανίζεται από τον διάλογο, αφήνοντας τον άλλο στο «διαβάστηκε». Είναι και η παράνομη χρήση και διακίνηση προσωπικού υλικού, με εκβιαστικές συμπεριφορές που μπορούν να έχουν τραγικές συνέπειες και άπτονται της ευθύνης της δίωξης ηλεκτρονικού εγκλήματος. Σε μεγαλύτερη ή μικρότερη κλίμακα, μια τέτοια παραβίαση μπορεί να τραυματίσει έναν έφηβο με τρόπο ανεξίτηλο για την υπόλοιπη ζωή του.

Κι αν κάτι έχει νόημα εδώ, είναι να γνωρίζουμε να προφυλασσόμαστε, αλλά και να παραμένουμε ενωμένοι στη σωστή πλευρά. Γιατί, όποιο και να είναι το μέσο, όποιος και να είναι ο κώδικας, από την προϊοστορική εποχή μέχρι σήμερα, υπάρχει κάτι που παραμένει κοινό: η ανθρώπινη φύση και το φάσμα της, και μέσα εκεί ο πυρήνας του καθενός, που θα ορίσει το βάθος και την ποιότητα της σύνδεσής του με τον άλλο.