Τα επαγγέλματα του μέλλοντος στην Αστροβιολογία

Η Αστροβιολογία είναι η επιστήμη που εξερευνά το διάστημα για την ύπαρξη ζωής σε άλλα πλανητικά σώματα πέραν της Γης. Τα πλανητικά σώματα αυτά μπορεί να βρίσκονται στο δικό μας ηλιακό σύστημα ή σε άλλα ηλιακά συστήματα και μπορεί να παρουσιάζουν ομοιότητες με τη Γη, αλλά μπορεί και να διαφέρουν δραματικά. Η Αστροβιολογία είναι ξεχωριστή επιστήμη από την Αστρονομία, η οποία εδώ και αιώνες εξερευνά το διάστημα για την ανακάλυψη νέων πλανητών και απαντά σε ερωτήματα μεταξύ άλλων για το παρελθόν και το μέλλον του σύμπαντος, όπως και για τη γέννηση νέων πλανητών, τους νόμους της φυσικής που διέπουν το σύμπαν κ.ο.κ. Αν και ξεχωριστές, οι δύο επιστήμες συνεργάζονται στενά, αφού πολλά ερωτήματα για τον κόσμο και το σύμπαν παραμένουν ακόμη αναπάντητα, ενώ νέα ερωτήματα διαρκώς διατυπώνονται.

Ενώ η Αστρονομία μελετάται εδώ και αιώνες και το αντικείμενό της είναι υπαρκτό και μετρήσιμο, για παράδειγμα γνωρίζουμε τους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, τις τροχιές τους, πότε και πώς δημιουργήθηκαν, η Αστροβιολογία είναι μια σχετικά νέα επιστήμη της οποίας το αντικείμενο δεν είναι ακόμη υπαρκτό, ούτε μετρήσιμο, με την έννοια ότι ζωή σε άλλα πλανητικά σώματα πέραν της Γης δεν έχει ακόμη βρεθεί.

Λόγω των πολλών αναπάντητων ερωτημάτων αλλά και των ανεξερεύνητων ερευνητικών θεμάτων, κανείς μπορεί να υποθέσει ότι η Αστροβιολογία είναι μια επιστήμη του μέλλοντος και πως σε αυτόν τον τομέα, στο κοντινότερο ή μακρινότερο μέλλον, νέα επαγγέλματα γεννώνται. Είναι όμως έτσι;

Στην πραγματικότητα, το μέλλον αυτής της επιστήμης, και κατ’ επέκταση και των επαγγελμάτων που σχετίζονται με αυτή, κινούνται σε τρεις άξονες και ενώ νέα επαγγέλματα ίσως να υπάρξουν, τα θεμέλια έχουν ήδη τοποθετηθεί.

Πρώτος άξονας αφορά στην εξερεύνηση της ζωής στη Γη. Στον πλανήτη μας όλα τα ερωτήματα για τη ζωή δεν έχουν απαντηθεί. Επιπλέον, αυτή τη στιγμή, η Γη είναι ο μόνος πλανήτης-μοντέλο στον οποίο επιβεβαιωμένα η ζωή εμφανίστηκε, υπάρχει και εξελίσσεται.

Δεύτερος άξονας είναι η ανακάλυψη της ζωής σε άλλα πλανητικά σώματα, σε όποια μορφή και αν αυτή βρίσκεται (μικροοργανισμοί ή μεγαλύτεροι/πολυκύτταροι οργανισμοί, με ή χωρίς νοημοσύνη, με μια μορφή παρόμοια της Γης ή με κάποια εντελώς διαφορετική που δεν μπορούμε να διανοηθούμε αυτή τη στιγμή). Τρίτος άξονας είναι η μελέτη άλλων πλανητών με σκοπό τον εποικισμό. Οι τρεις αυτοί άξονες αναπτύσσονται παρακάτω από τη σκοπιά των επαγγελμάτων και των επαγγελματιών του παρόντος και του μέλλοντος.

Η ζωή στη Γη είναι το αντικείμενο της δουλειάς των Βιολόγων. Και ενώ βιολόγοι μελετητές υπάρχουν εδώ και τουλάχιστον τέσσερις αιώνες, ως φυσιοδίφες, βοτανολόγοι, ζωολόγοι, και έχουν περιγράψει το πώς υπάρχει και εξελίσσεται η ζωή στον πλανήτη μας, ακόμη δεν έχουν απαντηθεί με απόλυτη σαφήνεια τα ερωτήματα του πώς ακριβώς και πότε και γιατί προέκυψε η ζωή. Επιπλέον, συνεχώς ανακαλύπτουμε νέα είδη ζωής, νέες ιδιότητες που μπορεί να έχουν γνωστά ή προσφάτως ανακαλυφθέντα είδη, νέα όρια επιβίωσης και νέες συνθήκες στις οποίες η ζωή μπορεί να προσαρμοστεί και να επιβιώσει. Οι τομείς αυτοί είναι εξαιρετικά σημαντικοί στην ανακάλυψη ζωής στο διάστημα. Κι αυτό γιατί οι συνθήκες σε άλλους πλανήτες συχνά είναι πολύ πιο ακραίες από αυτές της Γης, γιατί μας βοηθούν να εφευρίσκουμε τρόπους ώστε να εντοπίσουμε έμμεσα τη ζωή σε άλλα πλανητικά σώματα που μπορεί να βρίσκονται πολύ μακριά μας, και γιατί αν μάθουμε πώς εμφανίστηκε η ζωή στη Γη, θα μπορέσουμε να εντοπίσουμε συνθήκες που μπορούν να τη γεννήσουν αλλού.

Με βάση τη συνεχώς αναπτυσσόμενη γνώση για τη ζωή στη Γη, η ΝΑSΑ έχει δώσει έναν οικουμενικό ορισμό της ζωής στο σύμπαν ως «ένα χημικό σύστημα αυτοσυντηρούμενο, ικανό να εξελίσσεται σύμφωνα με τους νόμους του Δαρβίνου». Τέτοια χημικά συστήματα σε κοντινά ή μακρινά πλανητικά σώματα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ζωή μελετούν οι Αστροβιολόγοι. Οι περισσότεροι από εμάς τους Αστροβιολόγους έχουμε μελετήσει για χρόνια τη ζωή στη Γη και έχουμε γενική κατάρτιση Βιολόγου, με εξειδικεύσεις στη Μοριακή Βιολογία, στη Βιογεωχημεία, στη Μικροβιολογία και στην Οικολογία.

Επειδή προς το παρόν μάς είναι αδύνατο να ταξιδέψουμε σε άλλους πλανήτες όπως στον Άρη, για να μελετήσουμε τη ζωή επί τόπου, αναπτύσσουμε μοντέλα βασισμένα στις ιδιότητες της ζωής στη Γη, ώστε να εντοπίσουμε έμμεσα τη ζωή, με τη βοήθεια των διαφόρων ρομπότ που στέλνουμε σε άλλους πλανήτες. Τα ρομπότ αυτά σύντομα (από το 2026) θα επιστρέφουν στη Γη με δείγματα ώστε να μπορούμε να τα μελετήσουμε για την ύπαρξη ζωής σε εργαστήρια σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο. Παρόλο που δεν μπορούμε ακόμη να επισκεφτούμε άλλους πλανήτες, ο χώρος εργασίας μας δεν περιορίζεται σε εργαστήρια στη Γη.

Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των βιολόγων Jessica Meir και Kate Rubins, οι οποίες κατάφεραν να πραγματοποιήσουν εργαστηριακά πειράματα, όχι από κάποιο εργαστήριο στη Γη, αλλά στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, το 2019 και 2020 αντίστοιχα. Οι γυναίκες αυτές έχουν θέσει πλέον τα θεμέλια για το υβριδικό επάγγελμα του Βιολόγου-ερευνητή και Αστροναύτη ταυτόχρονα.

Οι αστροναύτες, οι οποίοι θα φέρουν και άλλες επαγγελματικές ιδιότητες, όπως αυτές του Μηχανικού, του Βιολόγου, του Χημικού, του Γεωλόγου, θα είναι οι πρώτοι επαγγελματίες του τρίτου άξονα, αυτού που σχετίζεται με τον εποικισμό άλλων πλανητικών σωμάτων. Η πρώτη επανδρωμένη αποστολή στον Άρη, για παράδειγμα, δεν είναι πλέον αντικείμενο επιστημονικής φαντασίας. Οι αισιόδοξες προβλέψεις την υπολογίζουν σε περίπου δύο δεκαετίες, ενώ οι απαισιόδοξες μετά το 2050. Όποτε και να προγραμματιστεί αυτή η αποστολή, η έρευνα για την παραγωγή οξυγόνου, πόσιμου νερού και τροφής στον Άρη είναι σε πλήρη εξέλιξη.

Δεν είναι μόνο τα επαγγέλματα των ερευνητών αυτά που σχετίζονται με την ανακάλυψη ζωής στο διάστημα. Κοινωνιολόγοι και Νομικοί συζητούν τα ηθικά διλήμματα και θέτουν τους κανόνες που θα διέπουν
την εξερεύνηση του διαστήματος. Κοινό χαρακτηριστικό, όμως, όλων των επαγγελματιών του σήμερα και του αύριο στην Αστροβιολογία είναι το ότι καλούνται διαρκώς να σκέφτονται, να μελετούν και να δρουν εναλλακτικά. Και για να υπάρξει αυτό το πολλά υποσχόμενο μέλλον στην ανακάλυψη της ζωής στο διάστημα, οι ρίζες της καλλιέργειας της κριτικής εναλλακτικής σκέψης στους ερευνητές και εξερευνητές του μέλλοντος βρίσκεται στο παρόν.

«Επειδή προς το παρόν μάς είναι αδύνατο
να ταξιδέψουμε σε άλλους πλανήτες
όπως στον Άρη, για να μελετήσουμε τη ζωή
επί τόπου, αναπτύσσουμε μοντέλα βασισμένα
στις ιδιότητες της ζωής στη Γη, ώστε να εντοπίσουμε
έμμεσα τη ζωή, με τη βοήθεια των διαφόρων
ρομπότ που στέλνουμε σε άλλους πλανήτες».

Δρ. ΣΕΒΑΣΤΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΟΥ