Τοπική κουλτούρα. Μια έννοια, που συσχετίζεται άμεσα με την «χαρτογράφηση και την αποκάλυψη πολιτισμικών στοιχείων που συνθέτουν και διαμορφώνουν τον χαρακτήρα και την ταυτότητα ενός λαού. Παραδόσεις, ήθη και έθιμα συμπεριλαμβάνονται στο περιεχόμενό της αναδεικνύοντας πρωτίστως τη θετική επίδραση στο σύνολο της κοινωνίας. Τα στοιχεία αυτά έχουν μόνο θετικό πρόσημο ή εμπεριέχουν και αρνητικές πτυχές που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής και ανήκουν στο παρελθόν;
Για να απαντήσουμε στο συγκεκριμένο ερώτημα, ας παρατηρήσουμε χαρακτηριστικά από τοπικές κουλτούρες του παρελθόντος… μέχρι σήμερα. Ήδη από την Αρχαία Ρώμη επικρατούσαν παραδόσεις, όπως οι μονομαχίες στο Κολοσσαίο, που προωθούσαν τη βία ως αντάλλαγμα για την ψυχαγωγία. Οι αιματηροί αυτοί αγώνες θυσίαζαν τη ζωή των ζώων και των μονομάχων στον βωμό της παροδικής και ευτελούς ηδονής. Η βίαιη και αιμοδιψής τακτική των Ρωμαίων που επιδείκνυε το θάρρος, το γόητρο και τα πλούτη τους διαμόρφωνε το ήθος του Ρωμαίου πολίτη και κατά συνέπεια θεωρήθηκε και θεωρείται κομβικό σημείο των «mos maiorum».
Η Ρώμη, βέβαια, ως πρωτεύουσα σύγχρονου δυτικού κράτους, εναρμονίστηκε και προσαρμόστηκε στις συνθήκες που επέβαλλε η σύγχρονη πραγματικότητα , αφήνοντας στο μακρινό παρελθόν τέτοιου είδους αναχρονιστική και απάνθρωπη αντίληψη.
Σε ορισμένα κράτη της Ανατολής, τα οποία απέχουν ακόμα από την έννοια του εκσυγχρονισμού του τρόπου ζωής, ιδεολογίες που υποβαθμίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα εξακολουθούν να υφίστανται. Ας πάρουμε για παράδειγμα την επιβαρυμένη θέση της γυναίκας που γεννιέται στην Ινδία. Αν αναλογιστούμε την καθημερινότητα, τις υποχρεώσεις και τα καθήκοντα που καλείται εκείνη να αναλάβει και να τηρήσει σε σχέση με εμάς, θα συνειδητοποιήσουμε την απόκλιση μεταξύ των δυο κόσμων. Θεσμούς και ελευθερίες που θεωρούμε εμείς δεδομένες, για τις Ινδές φαντάζουν ένα άπιαστο όνειρο. Σε μικρή ηλικία αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν αντικειμενικοποίηση του σώματος και της σεξουαλικότητας, και την προσδοκία ότι γυναίκες θα πρέπει να δέχονται την κακοποίηση, τη βία και την εκμετάλλευση ως μοίρα τους. Ωστόσο, θεωρείται αξιοσημείωτο το πώς η κουλτούρα και οι παραδόσεις αποτελούν στην πραγματικότητα αφορμή για την υιοθέτηση τέτοιων ανήθικων και καταπιεστικών
συμπεριφορών δίχως να αντιπροσωπεύουν τις αληθινές «προσταγές» της παράδοσης.
Η ιστορική αναδρομή μαρτυρά την κοινή στάση που υιοθετείται από διαφορετικά κράτη
απέναντι στην επιλογή της κουλτούρας τους. Υπήρχαν και θα υπάρχουν παραδόσεις που
μοιάζουν περισσότερο με «βασανιστήρια» και αποστασιοποιούνται από κάθε έννοια που
συνδέεται με την πολιτισμική κληρονομιά. Είναι στο χέρι μας να αναπτύξουμε την κριτική
σκέψη, ώστε να διαχωρίζουμε την οπισθοδρομική αντίληψη, από τα ιστορικά δεδομένα
και να κρίνουμε αν θα πρέπει να αποδεχτούμε το κατεστημένο ή όχι.
Αν προσπαθούσαμε να γενικεύσουμε όλα αυτά τα παραδείγματα των κουλτουρών που
αναφέραμε, σίγουρα θα καταλήγαμε στο ότι ανακύπτει ένας προβληματισμός, με το
δεδομένο ότι η τοπική κουλτούρα συνιστά μια «συνήθεια» και προβάλλει τα πολιτιστικά
χαρακτηριστικά ενός λαού, δεν θα πρέπει να αναδιαμορφώνεται και να εντάσσεται στο
ιστορικό συγκείμενο ύπαρξης των πολιτών της; Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις, στις οποίες οι
παραδόσεις παίρνουν διαστάσεις που δεν ευνοούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ηθική;
Τι σκοπιμότητες μπορούν να εξυπηρετούνται, για να δικαιολογούνται τέτοια έθιμα που από
την πρώτη ματιά, θα λέγαμε ότι δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες του απλού λαού; Ποια η
θέση του ίδιου του λαού και της κάθε πολιτείας μπροστά σε «βαρβαρότητες» που
νομιμοποιούνται πίσω από το εθιμοτυπικό πλαίσιο;
Από τη μαθήτρια της Β’ Λυκείου, Λεμονιά Κωνσταντίνα
