Διαπραγμάτευση με την Πανδημία

Κατανοώ· Συνδιαλέγομαι· Αποδέχομαι· Επαναπροσδιορίζω 

Από την Ψυχολόγο – Ειδική Παιδαγωγό, Έρη Πιπεράκη 

Οι εξελίξεις και η ενημέρωση γύρω από την πανδημία είναι συνεχείς και το μήνυμα «Μένουμε Σπίτι» με όλο και αυστηρότερα μέτρα, κυριαρχούν στην καθημερινότητά μας. Μια καθημερινότητα που άλλαξε απρόσμενα και μας βρήκε όλους απροετοίμαστους να χειριστούμε αυτή τη μεγάλη αλλαγή στη ζωή μας.  

Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με αλλαγές, όταν αυτά που θεωρούμε δεδομένα στη ζωή μας τροποποιούνται, ανατρέπονται, απαγορεύονται, όλοι βιώνουμε έντονη συναισθηματική πίεση που μπορεί ν’ απειλήσει την ψυχική και τη σωματική μας υγεία. Συνειδητοποιούμε, ότι τελικά δεν μπορούμε να έχουμε τον απόλυτο έλεγχο των καταστάσεων και καλούμαστε ν’ αποδεχτούμε την έλλειψη ελέγχου στη ζωή μας. Είναι στην ανθρώπινη φύση μας να θέλουμε τον έλεγχο, αναζητούμε ένα λόγο για να ερμηνεύσουμε τα πάντα γύρω μας, προσπαθούμε να δώσουμε νόημα σε απρόβλεπτα γεγονότα. Θεωρούμε ότι μ’ αυτό τον τρόπο, μπορούμε να προβλέψουμε τα πράγματα και αισθανόμαστε ασφαλείς. Η έλλειψη προβλεψιμότητας μας δημιουργεί αναστάτωση, εσωτερική αναταραχή και άγχος.  

Θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε αυτή την αναγκαστική και επιβεβλημένη αλλαγή, με μια αιφνίδια απώλεια στη ζωή μας, απώλεια της ελευθερίας μας και τα συναισθήματά μας ακολουθούν τα 5 στάδια που περνάμε όταν βιώνουμε οποιαδήποτε άλλη σημαντική απώλεια (εργασιακή, οικονομική, διαζύγιο, θάνατο αγαπημένου προσώπου).  

Η πρώτη μας αντίδραση είναι η άρνηση για αυτό που συμβαίνει και εκφράζεται με υποτίμηση της κατάστασης και αδιαφορία για την αναγκαιότητα των μέτρων, συνεχίζοντας τη καθημερινότητα μας με την ίδιο τρόπο. Είναι ένας μηχανισμός άμυνας που στην πραγματικότητα μετριάζει αυτό που συμβαίνει.  

Ακολουθεί ο θυμός για τα πρώτα περιοριστικά μέτρα που χαρακτηρίστηκαν υπερβολικά. Στην πραγματικότητα ο θυμός που μπορεί να κατευθύνεται προς τους αρμόδιους φορείς, φίλους, ή/και μέλη της οικογένειάς μας, εκφράζει τη δύναμή μας απέναντι στα υποκείμενα συναισθήματα του φόβου, της ανασφάλειας, της αγωνίας που σιγά σιγά αναδύονται. Είναι ο τρόπος να τα ελέγξουμε, αφού ο θυμός είναι το συναίσθημα που δίνει την αίσθηση της δύναμης και της κυριαρχίας στο άτομο, απέναντι στα συναισθήματα που το τρομοκρατούν.  

Σιγά σιγά αντιλαμβανόμαστε ότι η κατάσταση είναι περισσότερο σοβαρή απ’ ότι θεωρήσαμε στην αρχή κι έτσι άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο, αρχίσαμε να συμμορφωνόμαστε με τα μέτρα και να διαπραγματευόμαστε την κατάσταση στη βάση της λογικής και της ευθύνης μας απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Είναι μια προσπάθεια «διπλωματικής αντιμετώπισης» που μας προστατεύει από μια επίπονη πραγματικότητα… «αφού έτσι πρέπει, έτσι θα κάνω».  

Στο στάδιο που ακολουθεί, αυτό της θλίψης, ερχόμαστε συνειδητά σε επαφή με τα βαθύτερα συναισθήματά μας, την αβεβαιότητα, το φόβο, την αγωνία γι’ αυτά που θα ακολουθήσουν στο μέλλον. Χάνουμε την ελπίδα μας και την επιθυμία μας να προσπαθήσουμε για το σήμερα.  

Όσο πιο σύντομα ξεφύγουμε απ’ αυτές τις σκέψεις που δεν οδηγούν πουθενά, από συναισθήματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε και αποδεχτούμε την πραγματικότητα, επικεντρωθούμε στο «εδώ και τώρα», τόσο καλύτερα θα διαχειριστούμε την «υποχρεωτική κατάσταση» που βιώνουμε και θα την μετατρέψουμε σε μια «υποχρεωτική ευκαιρία».  

Κάθε κρίση έχει αρχή, μέση και τέλος. Είναι μια παροδική κατάσταση, που όμως αποσταθεροποιεί το άτομο, αφού εκείνη τη στιγμή δεν μπορεί ούτε να την αποφύγει ούτε να την επιλύσει. Καλείται να την αντιμετωπίσει και ο χειρισμός της διαφοροποιείται από άνθρωπο σε άνθρωπο, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του, το οικογενειακό του ιστορικό, το παρελθόν του, τα βιώματά του.  

Γενικά μπορούμε να πούμε ότι οι άνθρωποι τείνουν ν’ ανησυχούν περισσότερο για τους νέους κινδύνους από ότι για τους γνωστούς, αφού δεν έχουν σαφή αντίληψη γι’ αυτούς. Δεν είναι τόσο οι καταστάσεις που μας ταράσσουν, όσο η αντίληψή μας για τις καταστάσεις και όπως σε όλες τις καταστάσεις που χρειάζεται ν’ αντιμετωπίσουμε πρέπει να εστιάσουμε σ’ αυτά που μπορούμε να ελέγξουμε!  

Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις σκέψεις μας ούτε τα συναισθήματά μας, αλλά παίρνοντας τη στάση του παρατηρητή απέναντι σ’ αυτά μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε και να τα αποδεχτούμε. Ανοίγουμε χώρο σ’ αυτά τα συναισθήματα και επιτρέπουμε στον εαυτό μας να αισθανθεί θυμό, θλίψη, αγωνία, φόβο για την κατάσταση που βιώνουμε.  

Αντίθετα όμως μπορούμε να ελέγξουμε τη συμπεριφορά μας με διάφορους τρόπους:  

• Κινητοποιούμαστε με προγραμματισμό δραστηριοτήτων μέσα στην ημέρα που μας ευχαριστούν, για την αύξηση των θετικών συναισθημάτων μας.  

• Εστιάζουμε την προσοχή μας στο «εδώ και τώρα», σ’ αυτά που μπορούμε να κάνουμε στην κατάσταση που βιώνουμε και προσπαθούμε ν’ αποφύγουμε σκέψεις που σχετίζονται με το μέλλον (οικονομική καταστροφή) ή με καταστάσεις του παρελθόντος (πόσο καλύτερα ήταν τότε). 
• Σκεφτόμαστε τι μπορούμε να κάνουμε και όχι τι δεν μπορούμε να κάνουμε στην κατάσταση που βρισκόμαστε. 
• Επιλέγουμε έγκυρες πηγές πληροφόρησης και περιορίζουμε την επαναλαμβανόμενη έκθεση στην ενημέρωση, αφού αυξάνει τα επίπεδα άγχους και δυσφορίας. 
• Επικοινωνούμε συχνά με σημαντικούς για μας ανθρώπους, αφού αποτελούν υποστηρικτικό δίκτυο σε καταστάσεις κρίσεων και δοκιμασιών. Οι άνθρωποι έρχονται πιο κοντά όταν υπάρχει κρίση. 
• Προσπαθούμε να διατηρούμε μια καθημερινή ρουτίνα χωρίς όμως καταπιεστικό τρόπο, αφήνουμε τον εαυτό μας να χαλαρώσει και να έρθει σε επαφή με τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. 

Κατανοούμε ότι αυτή η προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα της ζωή μας, σχετίζεται με την ικανότητα κάθε ατόμου να προσαρμόζεται αποτελεσματικά, παρά τις δυσκολίες και τα εμπόδια που εμφανίζονται στην καθημερινότητά του. Αναφερόμαστε στην ψυχική του ανθεκτικότητα, στην ικανότητά του ν’ ανακτά σύντομα δυνάμεις και να συνεχίζει την εξέλιξή του. Είναι τρόπος σκέψης, στάση ζωής, ευελιξία στη διαχείριση αλλαγών και αντιξοοτήτων, προσαρμογή και επαναπροσδιορισμός… Και όλα αυτά γιατί αποφασίσαμε να μην παραιτηθούμε αλλά να διαπραγματευτούμε μ’ αυτό που μας συμβαίνει και να επαναπροσδιοριστούμε ως άτομα και μέλη του κοινωνικού συνόλου.