FAQ για τη Χρήση της Μάσκας

https://youtu.be/kdDic86o6Wk 

Εκπαιδευτήρια Δούκα· Έρη Πιπεράκη – Ψυχολόγος Δημοτικού / Υπεύθυνη Ψυχοπαιδαγωγικού Τμήματος| Έφη Νικολοπούλου – Ψυχολόγος Νηπιαγωγείου| Νίκη Πολίτη – Ψυχολόγος Γυμνασίου, Λυκείου, ΙΒ 

Η φετινή σχολική χρονιά είναι μια ιδιαίτερη χρονιά με προκλήσεις που απαιτούν την ψυχική και κοινωνική προσαρμογή μικρών και μεγάλων. Αντιμετωπίζουμε μια νέα σχολική πραγματικότητα, στην οποία όλοι καλούμαστε να προσαρμοστούμε, με δεδομένο ότι η συμμόρφωσή μας στα μέτρα που προτείνουν οι ειδικοί είναι θέμα ατομικής και συλλογικής ευθύνης. Οι ψυχολόγοι του σχολείου μας, δίνουν απαντήσεις σε ερωτήματα και προβληματισμούς που αφορούν στα νέα δεδομένα της σχολικής ζωής. 

1. Με ποιούς τρόπους διευκολύνουμε τα παιδιά στην καλύτερη προσαρμογή που αφορά τη χρήση της μάσκας ή/και άλλων περιοριστικών μέτρων;

Τα παιδιά έχουν μια πολύ μεγάλη ικανότητα προσαρμογής και έχουν την ικανότητα ν’ ακολουθούν κανόνες. Ένα παιδί δεν έχει λόγο ν’ αμφισβητήσει τη χρήση μάσκας, όταν βλέπει τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς του να το κάνουν και αυτοί. Είναι όπως η χρήση ζώνης μέσα στο αυτοκίνητο. Αν οι μεγάλοι τη χρησιμοποιούμε με συνέπεια, τότε και τα παιδιά ακολουθούν αυτή τη συνήθεια. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να βοηθήσουμε τα παιδιά και να τους δείξουμε ότι υπάρχει μια ομαδική αντιμετώπιση ως προς τη χρήση της μάσκας. Να καταλάβουν ότι η χρήση προέρχεται από κάποιους κανόνες για την αποφυγή του κινδύνου. Το πώς θα βιώσει ένα παιδί τον κανόνα, έχει να κάνει με το πώς εμείς οι ενήλικες μεταφέρουμε την έννοια του κινδύνου και του κανόνα. Συζητάμε και εξηγούμε τη σημαντικότητα, απαντάμε με ειλικρίνεια στις απορίες του, ενθαρρύνουμε τη θετική σκέψη και την ομαδικότητα, ενώ παράλληλα οι ίδιοι γινόμαστε το καλύτερο παράδειγμα για τα παιδιά. 

2. Πώς αντιδρούν τα παιδιά στις νέες συνθήκες και πώς ενεργοποιούμε αποτελεσματικότερα τους μηχανισμούς προσαρμογής των παιδιών;

Τα παιδιά δεν έχουν όλα τον ίδιο ρυθμό προσαρμογής στις νέες καταστάσεις. Η προσαρμογή σχετίζεται με την συναισθηματική ωριμότητα και τη συναισθηματική ευελιξία ενός παιδιού. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται τις αλλαγές που υπάρχουν στο περιβάλλον που μεγαλώνουν. Τις περισσότερες φορές τα παιδιά δεν μπορούν να μιλήσουν για τον φόβο τους και την αναστάτωσή τους. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάποιες έντονες εκδηλώσεις στο συναίσθημα και τη συμπεριφορά λόγω καταστάσεων κρίσης αποτελούν μια φυσιολογική αντίδραση. Σύντομα, μετά από κάποιες μέρες προσαρμογής, τα περισσότερα παιδιά και έφηβοι θα καταφέρουν να επανέλθουν και σταδιακά θα προσαρμοστούν στο σχολικό περιβάλλον, αναπτύσσοντας ή εξελίσσοντας εσωτερικούς μηχανισμούς αντιμετώπισης. Οι μηχανισμοί προστασίας δημιουργούνται μέσα από τη διαρκή επικοινωνία γονέων και παιδιών. Οι γονείς λειτουργούν για τα παιδιά ως το σταθερό πλαίσιο, που προσφέρει ασφάλεια, φροντίδα, παρηγοριά και ανακούφιση ειδικά σε περιόδους άγχους ανασφάλειας και κρίσεων. 

3. Ποια είναι τα μηνύματα που παίρνει ένα παιδί από τη χρήση μάσκας και την τήρηση όλων των περιοριστικών μέτρων;

Από τη νηπιακή μέχρι την εφηβική ηλικία, το παιδί χρειάζεται να γνωρίζει τη σημασία του ορίου. Δηλαδή πότε μπορεί να πράξει κάτι, μέχρι ποιο σημείο, ανάλογα με τις συνθήκες που βιώνει. Στη συγκεκριμένη κατάσταση της πανδημίας, τα παιδιά αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα της νόσου και κατανοούν ότι η μάσκα και η προσωπική υγιεινή βοηθά όχι μόνο τα ίδια αλλά και τους ανθρώπους γύρω τους. Όπως κατανοεί ότι για να διασχίσει τον δρόμο χρειάζεται να προσέξει διότι είναι ζωτικής σημασίας ο έλεγχος του δρόμου, το ίδιο ισχύει και για την κατάσταση της πανδημίας. 

4. Πώς χειριζόμαστε τα παιδιά διαφορετικών ηλικιών για τη χρήση της μάσκας;

Η καθημερινή χρήση μάσκας στο σχολείο βιώνεται διαφορετικά ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο που βρίσκεται κάθε παιδί. Αλλιώς θα το βιώσουν οι έφηβοι και αλλιώς τα μικρότερα παιδιά, ειδικότερα τα παιδιά του νηπιαγωγείου, που τώρα κάνουν τη νέα τους προσαρμογή και έχουν ανάγκη την οπτική αναπαράσταση της δασκάλας και όλων των συμμαθητών για τη θεμελίωση της εμπιστοσύνης και της ασφάλειας. Με τη χρήση της μάσκας βασιζόμαστε μόνο στον λόγο, αλλά πρέπει να ενεργοποιήσουμε μη λεκτικούς τρόπους έκφρασης και επικοινωνίας συναισθήματος μέσω της γλώσσας του σώματος και παράλληλα, όποτε είναι εφικτό, να οργανώνουμε εξωτερικές δραστηριότητες χωρίς τη χρήση μάσκας. Εξηγούμε στα παιδιά, στη γλώσσα που καταλαβαίνουν ανάλογα με το ηλικιακό στάδιο που διανύουν, τον λόγο για τον οποίο όλοι χρειάζεται να φοράμε μάσκα. Τα παιδιά μαθαίνουν από εμάς! Αν η στάση μας είναι αμφιθυμική και αρνητική, τότε το μήνυμα δεν είναι ξεκάθαρο και θα δημιουργηθούν δυσκολίες στη γενικότερη προσαρμογή των παιδιών. 

5. Πώς εξηγούμε στα παιδιά την ιδιαιτερότητα ενός παιδιού χωρίς μάσκα;

Συχνά μέσα σε μια μεγάλη ομάδα καλούμαστε, είτε ώς μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας είτε ως γονείς, να εξηγήσουμε γιατί χρειάζεται να υπάρχει διαφοροποίηση για κάποιο παιδί που μπορεί να εξαιρείται από τη χρήση μάσκας. Τα παιδιά. όταν γνωρίζουν τους πραγματικούς λόγους για την εφαρμογή μιας απόφασης. τότε μπορούν να το ενισχύσουν και να υποστηρίξουν την απόφαση. Συνεπώς. ο ενήλικας επικοινωνεί ανοιχτά ότι το παιδί Χ., μετά από οδηγία του γιατρού του, εξαιρείται από τον κανόνα όσον αφορά στη χρήση μάσκας, όμως χρειάζεται να ακολουθεί όλους του υπόλοιπους, όπως να κρατάει αποστάσεις, να πλένει τα χέρια του, να φτερνίζεται στον αγκώνα του κ.ά. Άρα οι κανόνες είναι οι ίδιοι πλην της μάσκας. Δείχνουμε παράλληλα κατανόηση σε πιθανές αναφορές των παιδιών ότι δυσκολεύονται από τη χρήση της μάσκας, μοιραζόμαστε τη δική μας πιθανή δυσκολία και αναζητούμε όλοι μαζί τρόπους ώστε να προσαρμοστούμε στη νέα κατάσταση. Ενθαρρύνουμε τη διατύπωση ερωτήσεων στο μάθημα και προάγουμε τον διάλογο μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα 

6. Πώς χειριζόμαστε παιδιά που αρνούνται τη χρήση της μάσκας;

Ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο, προσπαθούμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει η άρνηση και αν υπάρχουν άλλοι λόγοι που υποβόσκουν. Δηλαδή χρειάζεται μια διερεύνηση ώστε να δούμε για ποιο λόγο ένα παιδί αρνείται τη μάσκα και ανάλογα πράττουμε. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να αρνηθεί τη μάσκα, διότι και οι γονείς του δε συμμορφώνονται με αυτό το μέτρο. Ή έχει συμβεί κάτι στο οικογενειακό πλαίσιο που δυσκολεύει το παιδί και αντιδρά με αυτόν τον τρόπο. 

7. Επηρεάζεται η κοινωνικοποίηση του παιδιού από τη χρήση της μάσκας;

Η κοινωνικοποίηση είναι μια διαδικασία δυναμική και διαρκής. Το άτομο σε όλη τη διάρκεια της ζωής του εντάσσεται σε ομάδες και μέσα από τη συναισθηματική εμπλοκή και επικοινωνία με τους άλλους, δοκιμάζει τις ικανότητές του, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και αποκτά αυτόνομη προσωπικότητα. Βασική προυπόθεση για να συμβούν όλα αυτά είναι το άτομο να εμπιστευθεί και να ταυτισθεί συναισθηματικά με τα μέλη της ομάδας. 5. 6. 7. Αυτό το διάστημα όλοι καλούμαστε να επικοινωνήσουμε χωρίς τις εκφράσεις του προσώπου μας και αυτό εμποδίζει την αποκωδικοποίηση της πρόθεσης και του συναισθήματος του άλλου. Βασιζόμαστε μόνο στον λόγο, αλλά αυτός, από μόνος του, δεν μπορεί να μεταφέρει το συναίσθημα. Μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά στην κοινωνικοποίηση με κάποιο κώδικα που θ’ αναπτύξουμε. Αξιοποιούμε παιχνίδια και δραστηριότητες για την αναγνώριση και έκφραση του συναισθήματος με τη χρήση μάσκας, ενεργοποιώντας μη λεκτικούς τρόπους έκφρασης, με την κίνηση των χεριών, τη γλώσσα του σώματος, τον τόνο της φωνής μας και την έκφραση των ματιών και του βλέμματος που λειτουργεί σαν καθρέφτης των συναισθημάτων μας! Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι τα μάτια θεωρούνται καθρέφτης της ψυχής! Στόχος μας είναι η ομαλή ένταξη των παιδιών στην ομάδα συνομιλήκων καθώς και στην αίσθηση αποδοχής και ασφάλειας στο χώρο του σχολείου. 

8. Ποιους εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να ενεργοποιήσουμε την έκφραση και κατανόηση συναισθημάτων που εμποδίζει η χρήση της μάσκας;

Η ομιλία εξακολουθεί να υπάρχει και πίσω από τη μάσκα και ενισχύεται από τη στάση του σώματος, τη βλεμματική επαφή με το συνομιλητή, τη θέση και τη στάση μας στον χώρο αλλά και από τις κινήσεις των χεριών. Μεγαλύτερη επικοινωνιακή σημασία έχει το πώς λέμε κάτι (τρόπος) παρά το τι λέμε (περιεχόμενο), αφού ο τρόπος που το λέμε μπορεί να διαφοροποιήσει τη σημασία του μηνύματος. Μιλάμε με τα όργανα της φωνής, αλλά επικοινωνούμε με όλο μας το σώμα. Οι λέξεις και ο τόνος της φωνής είναι δυνατό να χαϊδεύουν ή να πληγώνουν, να προκαλούν φιλία ή εχθρότητα και γενικά, επηρεάζουν αποφασιστικά τη σχέση με τους άλλους. Όταν η λεκτική συμπεριφορά συνοδεύεται από κινήσεις του σώματος, τότε δημιουργείται ένα θερμό και οικείο κλίμα, ενώ το λεκτικό περιεχόμενο γίνεται περισσότερο κατανοητό και ενισχύει τη συνεργασία. Συμπερασματικά, λοιπόν υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί ενισχυτές στον τρόπο που μπορεί κάποιος να επικοινωνήσει, να εκφραστεί και να κατανοήσει τα συναισθήματα του συνομιλητή. 

9. Πώς επηρεάζεται η σχέση μαθητή-εκπαιδευτικού και πώς θα πρέπει οι εκπαιδευτικοί να προσαρμόσουν τον τρόπο διδασκαλίας στα νέα δεδομένα;

Σίγουρο είναι ότι υπάρχει μια νέα πραγματικότητα στην οποία όλοι συμμετέχουν, η χρήση της μάσκας είναι εμπόδιο ως προς την έκφραση του προσώπου, δηλαδή δεν μπορεί ούτε ο εκπαιδευτικός ούτε ο μαθητής να δει την έκφραση του προσώπου που έχει απέναντί του. Ωστόσο ανάλογα με την ηλικία, γίνεται και η παρέμβαση, αν και η ανάγκη προσωπικής επαφής και έκφρασης υπάρχει σε όλες τις ηλικίες. Θα μπορούσαν οι εκπαιδευτικοί να κάνουν μάθημα ενίοτε σε εξωτερικούς χώρους ανάλογα με το μάθημα και τις καιρικές συνθήκες, διατηρώντας τις σωστές αποστάσεις, να γνωρίζονται καλύτερα χωρίς μάσκες