Η καθημερινότητά μας έχει αλλάξει… Πώς το διαχειριζόμαστε;

Η Ψυχολόγος-Λογοθεραπεύτρια των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, Έφη Νικολοπούλου μάς εξηγεί πώς μπορούμε όλοι μας να διαχειριστούμε όσα έχουν προκύψει από αυτή τη νέα κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Και δεν είναι μόνον οι ενήλικες, και συγκεκριμένα οι γονείς, που χρειάζονται μηχανισμούς αντίδρασης αλλά κυρίως τα παιδιά, όλων των ηλικιών, που έχουν ξαφνικά εγκλωβιστεί σε μία νέα πραγματικότητα, για την οποία έχουν συγκεχυμένες και συχνά, τρομακτικές πληροφορίες.   

Σίγουρα τα παιδιά και οι έφηβοι δεν κινδυνεύουν τόσο από τον κορωνοϊό όσο από τις ψυχοσυναισθηματικές του επιπτώσεις, οι οποίες τους προξενούν άγχος και αγωνία. Από το ίδιο άγχος όμως, και την ίδια αγωνία πρέπει να ανταπεξέλθουν και οι γονείς τους, έτσι ώστε να φροντίσουν με τη σειρά τους, να καθησυχάσουν τα παιδιά τους, φροντίζοντας παράλληλα να μη διαταράσσουν την καθημερινότητα του σπιτιού και τις συνήθειες του παιδιού.   

1. Πολλοί γονείς αναφέρουν ότι τα παιδιά τους έχουν απορρυθμιστεί, δεν κοιμούνται, δεν τρώνε, έχουν χάσει την ασφάλεια που τους προσέφερε η ρουτίνα τους. Πόσο σημαντικό και εφικτό παράλληλα είναι να τηρείται στο σπίτι ένα καθημερινό πρόγραμμα σε φυσιολογικούς ρυθμούς μέσα σε συνθήκες καραντίνας; 

Είναι πολύ λογικό αλλά και αναμενόμενο τα παιδιά όλων των ηλικιών να δείχνουν στοιχεία αποδιοργάνωσης μέσα στο σπίτι, αφού η καθημερινότητα έχει τροποποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που δεν μοιάζει καθόλου με τις συνήθειες που είχαν το προηγούμενο διάστημα. Τα παιδιά θα πρέπει να γνωρίζουν ακριβώς τι χρειάζεται εκείνα να κάνουν για να βοηθήσουν, άρα να λαμβάνουν ενεργό ρόλο μέσα στην οικογένεια και ταυτόχρονα να ενισχύσουν τη συμμαχία με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. 

Οι ρόλοι χρειάζεται να είναι διακριτοί και ο καθημερινός προγραμματισμός είναι αναγκαίος. Η λειτουργικότητα στο σπίτι θα πρέπει να παραμείνει χωρίς ιδιαίτερες αλλαγές, καθώς προσφέρει ασφάλεια ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων. Συνεπώς, το πρωί … «η μάθηση συνεχίζεται», το μεσημέρι… «ώρα κοινής ησυχίας», το απόγευμα… «χρόνος για παιχνίδι /δημιουργικότητα» και το βράδυ… «ώρα χαλάρωσης και επικοινωνίας με γονείς». Η μέρα εξακολουθεί να έχει τις ίδιες ώρες, όμως είναι καθαρά στις επιλογές της οικογένειας πώς θα εκμεταλλευτεί τις ώρες της.  

Ειδικά για τους εφήβους που έχουν την τάση να αντιδρούν περισσότερο σε περιορισμούς και όρια, τονίζεται η αναγκαιότητα της ατομικής ευθύνης στις επιλογές τους. Απαιτείται υπευθυνότητα με την οποία χρειάζεται ν’ αντιμετωπίσουν την κατάσταση. 

2. Η επαφή με τα μαθήματα μπορεί να λειτουργήσει θετικά; Και πώς μπορούμε να κινητοποιήσουμε τα παιδιά να συνεχίσουν τη σχολική προσπάθεια, ειδικά όσα πρόκειται να δώσουν Πανελλήνιες;

Τα παιδιά όλων των ηλικιών για να μπορέσουν να λειτουργήσουν αυτόνομα και με επάρκεια χρειάζεται να αισθάνονται συναισθηματικά ασφαλή. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από το άμεσα οικογενειακό περιβάλλον, δηλαδή το σπίτι. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τα παιδιά που πρόκειται να δώσουν πανελλήνιες και αποτελούν μια ευάλωτη κατηγορία τόσο συναισθηματικά λόγω τους άγχους τους όσο και εκπαιδευτικά λόγω των επικείμενων αποφάσεων για την εκπαιδευτική διαδικασία. 

Το κίνητρο των εφήβων είναι εσωτερικό και αποτελεί ατομικό στόχο. Άρα εδώ απαιτείται ατομική ευθύνη και υπευθυνότητα με τον ανάλογο χειρισμό από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον. Ο χειρισμός των εφήβων απαιτεί μεγαλύτερη ψυχραιμία και υπομονή αφού οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων πρέπει ν’ αξιοποιήσουν το χρόνο τους για μελέτη ενόψει των Πανελληνίων. Οι γονείς ακούνε με ενσυναίσθηση τα συναισθήματά των παιδιών και τα ωθούν να εκφράσουν ελεύθερα τους φόβους και τις αγωνίες τους, αποφεύγοντας να υποτιμήσουν την έντασή τους. Ως προς το γνωστικό και εκπαιδευτικό αντικείμενο, τα μαθήματα πραγματοποιούνται από τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες και ο κάθε μαθητής διατηρεί το μαθησιακό του ρυθμό. 

3. Πόσο επικίνδυνο είναι για τα παιδιά νηπιακής ηλικίας να αποξενωθούν κοινωνικά και να επιστρέψουν σε βρεφικές συμπεριφορές και συνήθειες; 

Για τα παιδιά της προσχολικής και παιδικής ηλικίας η υποχρεωτική απομόνωση μπορεί να γεννήσει παραπάνω ανησυχίες, καθώς δεν έχουν ακόμα τη συναισθηματική και νοητική ωριμότητα που θα τους επιτρέψει να επεξεργαστούν πληροφορίες και να καταλήξουν σε συμπεράσματα. Τις περισσότερες φορές συνηθίζουν να επιστρατεύουν ασυνείδητες φαντασιώσεις γύρω από θέματα υγείας (αρρώστια, γιατρούς, νοσηλεία, νοσοκομείο, θάνατο κ.α) που τα αναστατώνουν και δεν έχουν ρεαλιστική διάσταση. Όλες αυτές οι σκέψεις είναι πιθανόν να παλινδρομήσουν συναισθηματικά τα παιδιά με αποτέλεσμα να γίνονται πιο ευαίσθητα ή σκεπτικά.  

Το παιχνίδι αποτελεί το μαγικό «κλειδί» της συναισθηματικής ασπίδας των παιδιών αυτής της ηλικιακής ομάδας. Το παιδί επικοινωνεί μέσω του παιχνιδιού. 

• Κινητικό παιχνίδι (γυμναστική, παιχνίδια με μπαλόνια, «κρυφτό», μουσικές καρέκλες)
• Συναισθηματικό (θέατρο, ζωγραφική, πηλός, πλαστελίνη, παντομίμα)
• Κοινωνικό (επιτραπέζια, παιχνίδια με κάρτες) 
• Γνωστικό (παιχνίδια ερωτήσεων- γνώσεων, «Ο κρυμμένος Θησαυρός»)
• Μαγειρική
• Αφήγηση παραμυθιών
• Μουσική (χορός, τραγούδι, μουσικά όργανα).

Στην περίπτωση που το παιδί επιθυμεί να επικοινωνήσει με τη γιαγιά, τον παππού ή άλλα οικεία /φιλικά πρόσωπα, ενισχύεται η εξ αποστάσεως επικοινωνία. 

4. Πολύ συχνά, τα παιδιά θυμώνουν και έχουν αρνητική συμπεριφορά απέναντί μας κάθε φορά που τους ζητάμε να μαζέψουν το δωμάτιό τους, να πλύνουν τα χέρια τους κλπ. Σίγουρα κάτι τέτοιο είναι φυσιολογικό αλλά πώς αντιμετωπίζεται; 

Για να μπορέσει ο γονέας να επικοινωνήσει ουσιαστικά με το παιδί του αποφεύγοντας τις εντάσεις χρειάζεται να γνωρίζει ότι το παιδί έχει αποδεσμευτεί από άγχη και φοβίες που ενδεχομένως να του έχει προκαλέσει η παρούσα κατάσταση. Το παιδί παραδειγματίζεται από το γονέα και λειτουργεί μιμητικά. Αν οι γονείς θυμώνουν και αντιδρούν υπερβολικά σε διάφορες καταστάσεις τότε αναμένεται και το παιδί να έχει ανάλογη συμπεριφορά. Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να αφομοιώσουν τους κανόνες υγιεινής και τις ευθύνες τους μέσα στο σπίτι. Η ώριμη υπομονετική στάση των γονέων θα ενισχύσει το κάθε παιδί ξεχωριστά να προσαρμοστεί και να αφομοιώσει τους κανόνες στο δικό του χρόνο.