“HER”: μία κριτική ταινίας για τη σχέση ανθρώπου- μηχανής

21^ος αιώνας, παγκοσμιοποίηση, τεχνολογική ανέλιξη, χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινή εργασία. Σημείο μηδέν. Η ταινία “Her” του Spike Jonze ,χρησιμοποιεί το σενάριο επιστημονικής φαντασίας  για να μεταδώσει την κατάσταση των σύγχρονων ανθρώπινων σχέσεων. Η βραβευμένη με Oscar καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου ταινία, παρουσιάζει τον πρωταγωνιστή Θίοντορ, που ενσαρκώνεται από τον γνωστό Αμερικανό ηθοποιό Χοακίν Φίνιξ , να ζει σε έναν μικρόκοσμο και μία ρουτίνα από την οποία δεν μπορεί να δραπετεύσει. Άραγε, τελικά θα μπορέσει ποτέ;

Σταδιακά μας γίνεται γνωστό ότι ο πρωταγωνιστής είναι άνθρωπος κλειστός και πληγωμένος από τις συνθήκες της ζωής του, και σε εκείνο το πλαίσιο απογοήτευσης έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με την τεχνητή νοημοσύνη. Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίζει την μοναξιά που αισθάνεται ο άνθρωπος σε μία σύγχρονη, ψηφιακή κοινωνία. Εκτενέστερα , ο αφηγητής γνωρίζεται μία γυναικεία φωνή στα ακουστικά του  που ρυθμίζεται από τον ηλεκτρονικό  υπολογιστή του. Η «Σαμάνθα», την οποία υποδύεται η Σκάρλετ Γιόχανσον, μας γίνεται γνωστή μόνο από την χαρακτηριστική φωνή της. Η σκηνοθετική αυτή προσέγγιση αισθητοποιεί, το πόσο απρόσωπες έχουν γίνει ,στα αλήθεια, οι ανθρώπινες σχέσεις σήμερα . Ο Θίοντορ αποξενώνεται από τον περίγυρό του και μόνο του μέλημα είναι να περνά παραγωγικά τον χρόνο του με την Σαμάνθα.

Η ταινία ανοίγει συνεπώς συζητήσεις σχετικά με την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης και το πώς αυτή μπορεί να επηρεάσει την ανθρώπινη εμπειρία. Επίσης, πραγματεύεται τις σχέσεις των ανθρώπων που τείνουν να αλλοτριωθούν ολοκληρωτικά μετά την τεχνολογική ανάπτυξη των τελευταίων ετών. Αναμφίβολα, η τεχνητή νοημοσύνη έχει ποίκιλλα θετικά αποτελέσματα για την ανθρωπότητα, όμως είναι εύκολο να ισοπεδώσει την ουσιαστική επικοινωνία. Στον Καιάδα λοιπόν όλες οι προσπάθειες τόσων αιώνων για την σύναψη υγιών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων; Μήπως προσπαθώντας να κάνουμε ένα βήμα μπροστά κάνουμε άλλα δύο πίσω; Μήπως για άλλη μία φορά η ανθρωπότητα βιάζεται να θεοποιήσει ένα επίτευγμα της;

Οι απόψεις , εδώ, διίστανται . Πολλοί άνθρωποι υπερασπίζονται πως η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί το «μονοπάτι» προς την συνολική ευημερία της ανθρωπότητας, ενώ παράλληλα πολλοί τίθενται κατά της.

Η εν λόγω ταινία αποτελεί «τροφή για σκέψη» καθώς και μία αφορμή να αναλογιστούμε τις ενδεχόμενες επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στον άνθρωπο. Είναι μία σύγχρονη και ιδιαίτερα ευφυής κινηματογραφική επιτυχία που θίγει ωμά την πιθανή παντελή αποξένωση των ανθρώπων. Σίγουρα, δεν είναι κάτι ουτοπικό αυτό που πραγματεύεται. Στηρίζεται σε γεγονότα και αλήθειες. Ας μην κλείνουμε , λοιπόν, άλλο τα μάτια…

Στον αντίποδα , όμως, αυτή δεν είναι μία ταινία κριτικής που μας «κουνάει το δάχτυλο». Σκοπός της είναι να ευαισθητοποιήσει και να αφυπνίσει τον δέκτη για το επικοινωνιακό ζήτημα που μας διακατέχει το οποίο, είναι σίγουρο πως αν δεν αντιμετωπιστεί ,θα επιδεινωθεί.

Και τώρα τι;

Οι άνθρωποι είμαστε δημιουργοί. Από εμάς αρχίζουν και τελειώνουν τα πάντα, όπως έχει αποδείξει η ιστορία. Σημαντικό σε αυτή τη φάση είναι να καταλάβουμε με πώς να προλάβουμε ενδεχόμενα καταστροφικά αποτελέσματα της τεχνολογίας,  τόσο στις ανθρωπιστικές επιστήμες, όσo και την πνευματική ανάπτυξη του ανθρώπου.

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι ένα casus belli(=αφορμή πολέμου), ούτε θα έπρεπε αποτελεί έναν αποδιοπομπαίο τράγο για όλα τα κοινωνικά μας προβλήματα. Ο άνθρωπος την δημιούργησε, αυτός  την τροφοδοτεί και τροφοδοτείται και ο ίδιος από αυτήν. Το ζήτημα είναι αν μπορεί τελικά να αποκτήσει τέτοια ισχύ ώστε να τον υπερβεί και να τον αντικαταστήσει. Χιλιάδες επιστήμονες προσπαθούν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα εδώ και αρκετά  χρόνια… Η αλήθεια σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι μονομερής .Αν και εφόσον ο άνθρωπος κατανοήσει ο ίδιος την αξία του τόσο για τον ίδιο , όσο και στην σχέση του με άλλους ανθρώπους , τότε και μόνο τότε, θα καταφέρει να ευημερήσει και ο ίδιος.

Ζούμε σε σκοτεινούς καιρούς, πράγματι, ωστόσο τώρα είναι που έχουμε , περισσότερο από ποτέ, ανάγκη ο ένας τον άλλον. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν ταυτίζεται με την κρίση των αξιών. Ούτε αυτή καθαυτή είναι υπαίτια για την αποξένωση των ανθρώπων. Τα ανθρώπινα όντα έχουν την τάση όταν απογοητεύονται από κάτι, να αναζητούν μία πρόσκαιρη λύση για να το αντικαταστήσουν ,και εδώ είναι που δίνεται χώρος και βήμα στην τεχνητή νοημοσύνη να λάβει να ηνία!

Εμείς, και μόνον εμείς, μπορούμε και πρέπει να δίνουμε τον κατάλληλο χώρο στην τεχνητή νοημοσύνη να εισβάλλει στις ζωές μας. Για αυτόν τον λόγο άλλωστε, προτείνουμε ανεπιφύλακτα την εν λόγω ταινία για όλους τους μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου μας, ώστε να αντιληφθούμε πλέον ότι δεν πρέπει να κατηγορούμε αδίκως την Τεχνητή Νοημοσύνη για τα κακώς κείμενα των ανθρώπινων σχέσεων, είτε σε ερωτικό ή σε φιλικό επίπεδο, και σε καμιά περίπτωση να μην λησμονούμε τα, κατά τα άλλα, αμέτρητα πλεονεκτήματα της για τον άνθρωπο!!

Ηλιάνα Μπουρουτζόγλου

Μαθήτρια Α’ Λυκείου